Ba chóir go do theaghlaigh na n-íospartach a maraíodh ar Dhomhnach na Fola (Bloody Sunday) Duais Nobel na Síochána (Nobel Peace Prize) a fháil, a dúirt ceannaire an SDLP, Colum Eastwood.
Dúirt an tUasal Eastwood gur ómós oiriúnach a bheadh ann do ‘throid fhada ar son na fírinne agus an cheartais’.
Lámhachadh saighdiúirí na Breataine trí cinn déag agóideoir um chearta sibhialta agus gortaíodh 15 i gceantar Taobh an Bhogaigh (Bogside) i nDoire ar 30 Eanáir 1972.
Fuair fear eile lámhaigh paratrúipéirí (paratroopers) an lá sin bás ceithre mhí ina dhiaidh sin.
Measann go leor daoine gurb é an 14ú híospartach é, cé gur cuireadh síos ar a bhás go foirmiúil mar mheall san inchinn (brain tumours) nach bhféadfaí a obráid a dhéanamh air.
Cuireadh fiosrúchán ar bun láithreach, faoi stiúir an Lord Chief Justice, Lord Widgery, ag an am, ach diúltaíodh dó mar ‘whitewash’, tar éis dó a rá nach raibh an milleán ar saighdiúirí.
Tar éis blianta d’fheachtasaíocht ag teaghlaigh na n-íospartach, d’ordaigh iar-phríomh-aire na Breataine Tony Blair fiosrúchán nua i 1998.
Léirigh Fiosrúchán Saville in 2010 nach raibh aon duine den phobal a maraíodh ag bagairt orthu nó ag déanamh aon rud a thabharfadh údar lena lámhach, agus ghabh príomh-aire na Breataine ag an am, David Cameron, leithscéal i dTeach na dTeachtaí (House of Commons), ag rá go raibh na maruithe ‘gan údar maith agus neamh-inchosanta’.
An bhliain seo caite d’oscail ionchúisitheoirí cás i gcoinne iar-shaighdiúir, ar a dtugtar an Saighdiúir F, a cúisíodh i dhá chúis dúnmharaithe agus cúig chomhaireamh ar iarracht dúnmharaithe ar Dhomhnach na Fola.
Bhí an tUasal Eastwood ina measc siúd a d’fhreastail ar imeachtaí comórtha 51 bliain i nDoire inné.
Tar éis seirbhís a dhéanamh, nochtadh plaic tiomnaithe (dedicated) do Chór Dhoire d’Ord Mhálta (Derry Corps of the Order of Malta), eagraíocht dheonach otharcharr.
Dúirt ceannaire an SDLP: ‘Tá meas agus ardmheas faighte ag teaghlaigh Dhomhnach na Fola ar fud an domhain le linn a gcath 51 bliain ar son na fírinne agus an cheartais.
‘Thug siad aghaidh ar chumhacht Bhunaíocht na Breataine a rinne iarracht imeachtaí an lae uafásach sin a chlúdach, ag déanamh iarracht droch-cháil a tharraingt ar a ngaolta sa phróiseas.
‘Ach níor stop siad riamh ag troid ar son an rud ceart agus tá siad fós ina n-inspioráid do dhaoine faoi chois i ngach áit.
‘Tá na daoine seo curtha tríd an gcruachás uafásach, ach níor léirigh siad searbhas agus lean siad ar aghaidh le dínit chiúin agus le cinnteacht an té atá ina ceart.
‘Níor chaill dóchas riamh agus d’úsáid siad a n-ardán chun tacaíocht agus oideachas a chur ar dhaoine eile atá ag tacú le cearta sibhialta, síocháin, ceartas agus athmhuintearas (reconciliation).
‘Go simplí, ní féidir liom smaoineamh ar éinne atá tuillte go mór as an onóir a thabhairt dó as an méid mór a chuir siad leis an saol anseo le cúig scór bliain nó níos mó.’
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
