Tar éis gur léiríodh go gceaptar go ndearnadh mí-úsáid ghnéis ar bhreis is 15,000 buachaill i scoileanna na hÉireann idir na 1960idí agus na 1990idí, tá cuid de na híospartaigh ag labhairt amach anois.
Dúirt an Rialtas go mbunófar Coimisiún Imscrúduithe tar éis d’fhiosrúchán tosaigh 2,400 líomhain faoi mhí-úsáid ghnéasach a nochtadh i mbreis agus 300 scoil reiligiúnach thar 40 bliain.
Tagraíonn na héilimh do 884 ciontóir líomhnaithe, a bhfuil níos lú ná a leath acu – timpeall 400 – fós beo.
Dúirt an Taoiseach Simon Harris gur ‘léamh géarchúiseach’ a bhí sa tuarascáil agus thug sé ómós do ‘misneach agus crógacht’ na ndaoine a tháinig chun cinn.
Bhí rátaí mí-úsáide an-ard i scoileanna speisialta, agus bhain 590 líomhain le 190 mí-úsáid líomhnaithe i 17 scoil.
Agus tá cur síos déanta ag íospartaigh i Terenure College a dúirt go bhfuil sé seo mar cheann de na ‘laethanta is deacra dá saol’.
Dúirt siad, áfach, go mothaíonn siad go bhfuil an ceart acu anois, leis an méid a dúradh sa tuarascáil.
Nocht an fiosrúchán ochtó naoi líomhain mí-úsáide in aghaidh 11 duine éagsúil ag an scoil phríobháideach i mBaile Átha Cliath Theas.
Chuir duine de na fir, a d’fhreastail ar na hagallaimh le taighdeoirí, síos ar an chaoi ar mhothaigh sé agus é ag léamh an doiciméid de 700 leathanach.
Dúirt sé: ‘Bhí sé thar a bheith dian inniu. Ach chonaic mé go bhfuil an oiread sin daoine eile mar seo freisin.
‘Ar lámh amháin, is sólás é ach cuireann fearg orm freisin, gur chuaigh sé ar aghaidh chomh fada agus go raibh an oiread sin againn ar chóir a bheith sábháilte.
‘Bhí mé féin agus roinnt de na leaids eile a tháinig ar aghaidh chuig an bhfiosrúchán ag labhairt inniu agus tá sleachta ann sa tuairisc ar a bhfuil le rá againn sna hagallaimh sin.’
Dúirt sé: ‘Tá sé ann i ndubh agus i mbán. Tháinig na daoine seo chugainn, gach duine againn, agus rinne siad mí-úsáid orainn.
‘Fuair siad bás gan dul i ngleic le seomra cúirte riamh.
‘Anois ní féidir linn iad a chur chuig an bpríosún, is é an rud is fearr ar féidir linn a bheith ag súil leis ná go gcreidtear sinn agus go bhfaighimid beagán cúitimh.
‘Go hidéalach, ní bheinn ag lorg aon airgead, chaithfeá an cúpla bob ach is é an chéad rud eile is fearr leis na mbastardaí sin a fheiceáil sa phríosún.’
Dúirt íospartach eile a bhí ag Terenure College go bhfuil sé ag súil le ‘i bhfad níos mó daoine teacht chun cinn anois’, tar éis fhoilsiú na tuarascála.
Dúirt an fear, a bhí mar íospartach don phéidifileach John McClean, nach raibh iontas air an oiread sin líomhaintí mí-úsáide a fheiceáil ag an scoil i mBaile Átha Cliath.
Dúirt sé: ‘Níl ach an oiread sin is féidir leat a dhéanamh ach is é fiosrúchán reachtúil a theastaigh uainn.
‘Fíorfhiosrúchán ar féidir a fháil amach cén fáth ar ligeadh dó seo tarlú.
‘Tá an fear a rinne mí-úsáid orm sa phríosún agus tá an bheirt eile a bhain liom marbh.
‘Mar sin féin tá lá atá inniu ann dian ach deas. Táimid ag dul sa treo ceart.
‘D’iarrfainn ar dhaoine a ndearnadh mí-úsáid orthu dul i dteagmháil leis an bhfiosrúchán agus iarracht a dhéanamh a gceartas féin a fháil.’
• Más mian leat ríomhphost (email) a fháil leis na scéalta Gaeilge is fearr ar ExtraG.ie, ó Luan go hAoine, seol an focal ‘Tá’ chuig joeextragdotie@gmail.com
• Más mian leat tuilleadh eolais a fháil faoi conas do chuid Gaeilge a fheabhsú is féidir dul chuig Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge.
• Tá athbheochan na Gaeilge ar siúl faoi láthair, ar mhaith leat páirt a ghlacadh. Léigh beagán Gaeilge gach lá ar Extrag.ie
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
