Tá mórthionscadail bhonneagair (major infrastructures) faoi bhagairt mar gheall ar easnamh €14 billiún sa Phlean Forbartha Náisiúnta (National Development Plan, NDP).
San áireamh sna tionscadail seo tá Metro Bhaile Átha Cliath, Dart+, pleananna bóithre náisiúnta, agus tionscadail iarnróid agus rothar.
Tá an rabhadh géar i ndoiciméad rúnda Comh-Aireachta (Cabinet), dar leis an Irish Mail on Sunday.
Deir an meamram (memo) rúnda go gcaithfidh an Comhrialtas ‘dí-thosaíocht’ (de-prioratisation) a dhéanamh ar tionscadail thábhachtacha sa NDP 2021-2030 mar gheall ar ‘easnamh maoinithe táscach de €14.2 billiún’.
Deir an meamram rúnda ón Roinn Iompair, a thabharfaidh an tAire Eamon Ryan faoi bhráid na Comh-Aireachta Dé Máirt: ‘Mar is amhlaidh le gach tionscadal caipitil ar fud an Rialtais, tá leibhéil arda boilscithe (inflation) tar éis laghdú a dhéanamh ar an leibhéal aschuir is féidir a sheachadadh.’
Sheol an Taoiseach ag an am Micheál Martin, an Tánaiste ag an am Leo Varadkar agus Eamon Ryan an NDP ag staidiam CLG Chorcaí, Páirc Uí Chaoimh, i mí Dheireadh Fómhair na bliana 2021.
Áiríodh leis pleananna do Metrolink Bhaile Átha Cliath, Dart+, Conair Iarnróid an Iarthair (Western Rail Corridor), mótarbhealach nua M20 idir Corcaigh agus Luimneach agus uasghrádú suntasach ar an mbonneagar (infrastructure) bóithre, iarnróid agus rothaíochta atá ann cheana féin.
Mar sin féin, anois, tá roghanna móra le sárú ag na hairí maidir le cinneadh a dhéanamh maidir le cé acu de na tionscadail sin nach rachaidh ar aghaidh agus is cinneadh iad seo a bheidh ina gcúis le teannas polaitiúil suntasach sa Rialtas.
Tugann an meamram foláireamh go bhfuil ‘soláthar bonneagair nua’ faoi bhagairt ó ‘bhoilsciú méadaithe, as a dtiocfaidh athbhunú ar chostais tionscadail tuartha (forecast project costs) nach mór freastal orthu laistigh de uasteorainneacha (ceilings) an NDP mar atá socraithe in 2021’.
Deir sé freisin: ‘Tá tionchar carnach (cumulative) na bhforbairtí seo soiléir sna héilimh tháscacha (indicative demands) ar mhaoiniú iompair a nuashonraíodh le déanaí idir 2025 agus 2030 arbh fhiú €38.9 billiún san iomlán iad i gcomparáid le leithdháileadh táscach (indicative allocation) NDP de €24.7 billiún don tréimhse sin.’
Deir an meamram, i gcló trom, gur ionann seo agus ‘easnamh maoinithe táscach de €14.2 billiún’.
Dúirt an Roinn Iompair, cé go bhfuil méadú gasta tagtha ar chostais le dhá bhliain anuas, nach bhfuil ardú comhfhreagrach molta ar mhaoiniú go fóill.
Tugann údar an mheamraim foláireamh go gcaithfear ‘dí-thosaíocht’ a dhéanamh ar phríomhthionscadail bhonneagair mar nach mbeidh aon mhéadú ar an gclúdach airgeadais.
Agus dúirt siad: ‘In éagmais aon athbhreithnithe ar leithdháiltí an NDP, beidh gá leis na costais mhéadaithe seo a íoc as an gclúdach reatha agus beidh gá le tosaíocht a thabhairt do phríomhthionscadail agus cláir áirithe agus dá bharr sin, dí-thosaíocht (de-prioratisation) a chur ar thionscadail agus ar chláir eile.’
Tá cinntí deacra le sárú ag an Rialtas anois maidir le cibé acu an gcuirfear nó nach gcuirfear níos mó airgid isteach i bpríomhthionscadail bhonneagair nó an ndéanfar moill nó deireadh a chur leo ar fad.
D’fhéadfadh aon mhoill eile ar thionscadal Metrolink ar fiú €10 billiún é, a nascann príomh-aerfort na tíre le lár chathair Bhaile Átha Cliath, a bheith tubaisteach ó thaobh na polaitíochta de do pháirtithe an Rialtais, atá ag súil le borradh Shinn Féin sa phríomhchathair ag an gcéad olltoghchán eile cheana féin.
Thug oifigigh na Roinne Iompair a scríobh an tuarascáil le fios go bhféadfaí ‘windfall receipts’ ó ioncam cánach corparáide a úsáid.
• Más mian leat ríomhphost (email) a fháil leis na scéalta is fearr ar ExtraG.ie, ó Luan go hAoine, seol an focal ‘Tá’ chuig joeextragdotie@gmail.com
• Más mian leat tuilleadh eolais a fháil faoi conas do chuid Gaeilge a fheabhsú is féidir dul chuig Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge.
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
