Beidh athruithe ar na toghcheantair Dála, mar gheall ar ár ndaonra atá ag fás, go dona don Chomhaontas Glas ach go maith do Shinn Féin, de réir foinsí.
Tá sé ráite ag ceannasaí Choimisiún Toghcháin na hÉireann (Electoral Commission) ‘nach mbeidh gach éinne sásta’ leis na cinntí crua ‘dosheachanta’ a bhí le déanamh aige.https://www.electoralcommission.ie/ga/
Dúirt príomhfheidhmeannach nua an choimisiúin, Art O’Leary, leis an Irish Mail on Sunday go bhfuil sé ‘dosheachanta (inevitability)’ go mbainfear codanna de roinnt toghcheantar le cúig shuíochán chun na huimhreacha a oiriúnú.
Agus deir foinsí polaitiúla go bhfuil an triúr airí sinsearacha ón gComhaontas Glas i measc na bpolaiteoirí ard-phróifíle a d’fhéadfadh a bheith i dtrioblóid le linn an chéad fheachtais olltoghcháin eile.
Beidh sé ar an athrú is mó ar thoghcheantair na hÉireann le beagnach leathchéad bliain.
Beidh troid chrua ag ceannaire an Chomhaontais Ghlais Eamon Ryan, a leas-cheannaire Catherine Martin agus an tAire Leanaí Roderic O’Gorman sna toghcheantair aththarraingthe, rud a dheimhneofar go luath, a deir foinsí.
De réir na bpobalbhreitheanna reatha, tá saineolaithe polaitíochta ag tuar gur dócha gurb é ag Sinn Féin a mbeidh an tairbhí is mó tar éis na hathruithe, rud a chruthóidh toghcheantair nua le trí shuíochán agus/nó athruithe ar thoghcheantair le cúig shuíochán atá ann cheana féin.
Faoin mBunreacht, tá ceanglas ar TD amháin do gach 20,000 go 30,000 duine.
Mar gheall ar fhás mall ar an daonra le cúig scór bliain anuas tá líon na dTeachtaí Dála tar éis fanacht seasmhach.
Ach athróidh sé sin sna seachtainí amach romhainn nuair a chruthófar idir 11 agus 20 suíochán Dála nua mar fhreagra ar an bhfás géar ar an daonra le blianta beaga anuas.
Cruthóidh sé seo aincheist (dilemma) d’ionadaithe polaitiúla áirithe.
Tá eagla ar dhaoine, go háirithe iad siúd a dhéanann ionadaíocht ar pháirtithe níos lú, go rachaidh cruthú toghcheantair nua le trí shuíochán chun tairbhe (benefit) a gcuid iomaitheoirí móra.
Dúirt an tUasal O’Leary gurb iad seo cuid de na ceisteanna ‘do-réitithe’ a bhí le sárú ag an gCoimisiún, ar chuir sé síos orthu mar ‘chath idir an mhatamaitic agus an tíreolaíocht’.
Dúirt sé leis an Irish Mail on Sunday: ‘Tá daoine ag rá nach maith leo toghcheantair trí shuíochán ach gur mhaith leo fanacht laistigh de theorainneacha contae freisin.
‘Tá cur síos déanta agam do chách air mar chath idir tíreolaíocht agus matamaitic. Uaireanta bíonn an bua ag an tíreolaíocht, uaireanta bíonn an bua ag an matamaitic.
‘Mar sin ní bheidh gach éinne sásta, táim cinnte, leis an toradh, a nochtfar i gceann níos lú ná coicís.’
Dúirt sé go bhfuil sé ‘dosheachanta uaireanta’ go mbeidh sliosanna contae amháin á bhfostú chun obair na matamaitice a dhéanamh.
‘Gan aon scéal a insint lasmuigh den scoil, is éard atá i gceist agam, go bhfuil cúpla le cúig shuíochán atá ró-mhór anois le bheith ina gcúig shuíochán. Mar sin tá rogha anseo; briseann tú ina dhá chuid iad, nó snoíonn tú píosa agus tugann tú do thoghcheantar in aice láimhe é.’
Cé nach mbeadh an tUasal O’Leary tarraingthe ar na toghcheantair a bhfuil sé ag tagairt dóibh, tá cúpla iarrthóir soiléir sa cheantar. Ceatharlach-Cill Chainnigh, Loch Garman, Ciarraí, Tiobraid Árann agus Dún na nGall (Carlow- Kilkenny, Wexford, Kerry, Tipperary agus Donegal) ar fad atá oiriúnach do sin, rud a fhágann go bhfuil go leor Teachtaí Dála sna contaetha seo imníoch faoin mbealach a rachaidh an Coimisiún.
Táthar ag súil, mar gheall ar an mhéadaithe ar an daonra, go mbeidh líon na suíochán nua a chruthóidh an Coimisiún ag barr an scála.
Agus fiú má mhéadaítear líon na Dála go 180, dúirt an tUasal O’Leary nach gclúdóidh sé seo fás an daonra má leanann sé ar aghaidh ag an ráta atá ann faoi láthair’.
D’fhéadfadh iarmhairtí suntasacha a bheith ag an léarscáil pholaitiúil aththarraingthe do go leor Teachtaí Dála ardphróifíle.
Tá súil ag Fine Gael go gcosnóidh (protect) suíocháin bhreise i mBaile Átha Cliath Thiar agus i Lár Bhaile Átha Cliath a bheirt phearsanra is sinsearaí – Leo Varadkar agus Paschal Donohoe – ó vóta Shinn Féin atá ag ardú.
I measc na teachtaí leochaileacha i ndáilcheantair a d’fhéadfaí a athrú tá Joe Carey (An Clár), Charlie Flanagan (Laois-Uíbh Fhailí), Frank Feighan (Sligeach-Liatroim), Damien English (An Mhí Thiar), Ciarán Cannon (Gaillimh Thoir) agus Paul Kehoe (Loch Garman).
Laistigh d’Fhianna Fáil, dúirt foinsí go bhfuil daoine chomh héagsúil le Jim O’Callaghan (Cuan Bhaile Átha Cliath Theas) agus Jackie Cahill (Tiobraid Árann) míshuaimhneach faoina dtodhchaí.
Agus tá an néaróg an-ghéar sa Chomhaontas Glas, a bhfuil a thriúr ball Comh-Aireachta agus roinnt airí sóisearacha i mbaol má aistrítear go toghcheantair nua trí shuíochán sa phríomhchathair.
Dúirt foinse sinsearach amháin de chuid an Rialtais leis an MoS: ‘Beidh na Glasaigh ag streachailt mura mbeidh suíocháin bhreise ar fáil chun Eamon Ryan (Cuan Bhaile Átha Cliath Theas), Catherine Martin (Baile Átha Cliath Ráth an Dúin) nó Ossian Smyth a choinneáil i nDún Laoghaire.’
Is dócha nach mbeidh seans ag an Aire Roderic O’Gorman a shuíochán a choinneáil ach má mhéadaítear a thoghcheantar Bhaile Átha Cliath Thiar go cúig shuíochán.
Más mian leat tuilleadh eolais a fháil faoi conas do chuid Gaeilge a fheabhsú is féidir dul chuig Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge.
Más mian leat ríomhphost (email) a fháil leis na scéalta is fearr ar Extra.ie, ó Luan go hAoine, seol an focal ‘Tá’ chuig joeextragdotie@gmail.com
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
