Tá rabhadh tugtha ag Comhairle Fioscach na hÉireann (IFAC) go n-ardóidh praghsanna mar gheall ar chaiteachas breise an Rialtais sa Bhuiséad.
Agus léirigh siad freisin comparáidí idir an geilleagar díreach roimh an ngéarchéim i 2008, nuair a bhí ag éirí go han-mhaith leis, agus an geilleagar mar atá sé faoi láthair, agus é ag déanamh go maith freisin.
Cé go bhfuil na hairí ag smaoineamh ar na vótálaithe agus an toghchán atá le teacht, tá Comhairle Fhioscach Chomhairleach na hÉireann (Irish Fiscal Advisory Council, IFAC) buartha faoin ngeilleagar.
Deir siad go mbeidh ardú 2% ar phraghsanna tomhaltóirí (consumer), atá ina gcúis le boilsciú (inflation), faoi dheireadh na bliana seo chugainn, mar gheall ar chaiteachas breise an Rialtais.
Mar gheall ar an eagla roimh ghéarchéim eile, cosúil leis an gceann a tharla i 2008, le linn ré an Tíogair Cheiltigh, i 2021, chuir an Rialtas teorainn 5% ar a méaduithe caiteachais féin.
Mar sin féin, tá neamhaird déanta acu ar an teorainn sin ó shin, de réir an IFAC.
Agus tá méadú tagtha ar phraghsanna, ó 2021 i leith, mar thoradh ar an gcaiteachas thar a theorainn 5% bhuiséadach.
D’ardaigh praghsanna faoi 0.4% i 2022, faoi 0.6% i 2023, faoi 0.5% i 2024 agus táthar ag súil go n-ardóidh siad faoi 0.4% i 2025 mar gheall ar sháruithe ar an riail.
Dúirt Cathaoirleach an IFAC, Séamus Coffey, gur féidir le caiteachas breise an Rialtais ag am an Bhuiséid ‘illusion of a gain’ a thabhairt dúinn.
‘Nuair a fheicimid gnáth-theaghlach a bhféadfadh eisíocaíochtaí (outgoings) €50,000 a bheith acu sa bhliain, agus is ionann an méadú 2% sin agus €1,000.’
‘Sin mar toradh ar an leibhéal praghsanna a bheith níos airde, mar a mheastar a bheith siad mar gheall ar chaiteachas breise an Rialtais,’ a dúirt sé.
‘D’fhéadfadh go mbeadh teaghlaigh ag baint leasa as caiteachas breise an Rialtais ar thaobh amháin.
‘Is féidir leo tairbhe dhíreach a fheiceáil ón gcaiteachas breise atá á dhéanamh ag an Rialtas.
‘Ach d’fhéadfadh costais indíreacha a bheith i gceist – mar sin b’fhéidir gur “illusiom of gain” é.’
Dúirt Cathaoirleach IFAC Coffey, léachtóir le heacnamaíocht i gColáiste na hOllscoile, Corcaigh (UCC), go raibh ‘roinnt cosúlachtaí’ idir an geilleagar go luath sna 2000í, nuair a theip ar an ngeilleagar, agus anois.
Dúirt sé go raibh barrachais (surplus) bhuiséadacha ag baint leis an dá ré agus go rabhthas ag brath an iomarca ar chodanna áirithe den gheilleagar – ioncam tithíochta agus cánach corparáide.
‘Ní raibh na barrachais a bhí ann go dtí 2007 sábháilte ag an am sin, [agus] ní gá a rá go mbeidh siad sábháilte anois,’ a dúirt sé.
Ba cheart don Rialtas ‘cloí lena riail’ ar chaiteachas chun deireadh a chur le brú ar phraghsanna, a deir an IFAC.
• Más mian leat ríomhphost (email) a fháil leis na scéalta Gaeilge is fearr ar ExtraG.ie, ó Luan go hAoine, seol an focal ‘Tá’ chuig joeextragdotie@gmail.com
• Más mian leat tuilleadh eolais a fháil faoi conas do chuid Gaeilge a fheabhsú is féidir dul chuig Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge.
• Tá athbheochan na Gaeilge ar siúl faoi láthair, ar mhaith leat páirt a ghlacadh. Léigh beagán Gaeilge gach lá ar Extrag.ie
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
