D’ardaigh an Eagraíocht Dhomhanda Sláinte (World Health Organisation, WHO) imní faoi scaipeadh fliú na n-éan H5N1, a bhfuil ráta mortlaíochta (mortality rate) ‘an-ard’ i ndaoine, de réir tuarascála sa Guardian.
Maraíodh na mílte éanlaith chlóis (poultry) mar gheall ar ráig (outbreak) a thosaigh i 2020.
Le déanaí, mhéadaigh scaipeadh an víris laistigh de roinnt speiceas mamaigh (mammal), lena n-áirítear eallach sna Stáit Aontaithe, agus is bagairt é sin do dhaoine, a dúirt WHO.
‘Is ábhar imní ollmhór é seo i gcónaí,’ a dúirt príomh-eolaí ghníomhaireacht sláinte na Náisiún Aontaithe, Jeremy Farrar.
Cuireadh ba agus gabhair (Cows agus goats) le liosta na speiceas a théann sé i bhfeidhm orthu, an mhí seo caite.
Forbairt iontais agus imní a bhí sé sin, mar níor measadh go raibh siad sin so-ghabhálach don chineál seo fliú.
Thuairiscigh na húdaráis sna Stáit Aontaithe an mhí seo go bhfuil duine i Texas ag teacht chucu féin ó fhliú na n-éan tar éis baint a bheith aige/aici le heallach déiríochta, agus tá 16 tréad (herds) ar fud sé stát ionfhabhtaithe (infected) tar éis nochtadh d’éin fhiáine, de réir dealraimh.
Tá an leagan fliú na n-éan A (H5N1) tagtha chun bheith ina ‘phaindéim dhomhanda ainmhithe’, a dúirt Farrar.
‘Is é an t-ábhar imní is mó ar ndóigh ná go bhféadfadh an víreas éabhlóid agus forbairt a dhéanamh agus daoine a ionfhabhtú, tar éis lachain agus sicíní a ionfhabhtú agus ansin mamaigh – agus ansin, go ríthábhachtach, an cumas dul ó dhuine go duine,’ a dúirt sé.
Go dtí seo, níl aon fhianaise ann go bhfuil fliú na n-éan H5N1 ag scaipeadh idir daoine.
Mar sin féin, sna céadta cás ina bhfuil daoine ionfhabhtaithe trí theagmháil le hainmhithe le 20 bliain anuas, ‘tá an ráta bás an-ard’, a dúirt Farrar, toisc nach bhfuil aon imdhíonacht (immunity) nádúrtha ag daoine don víreas.
Ó 2003 go 2024, tuairiscíodh 889 cás de bharr H5N1 ar fud an domhain agus fuair 463 de na daoine sin bás, de réir an WHO, rud a chuir an ráta báis ag 52%.
Leagann an cás le déanaí d’ionfhabhtú daonna sna Stáit Aontaithe, tar éis dul i dteagmháil le mamaigh ionfhabhtaithe, béim ar an mbaol méadaithe.
Nuair ‘a thagann tú isteach i ndaonra na mamach, tá tú ag druidim níos gaire do dhaoine’, a dúirt Farrar, ag tabhairt rabhadh go bhfuil ‘an víreas seo ag lorg óstaigh nua, núíosacha (new, novel hosts)’.
Dúirt Farrar gur cheart go ndéanfaí níos mó monatóireachta ar an víreas, ag rá go bhfuil sé ‘an-tábhachtach a thuiscint cé mhéad ionfhabhtuithe daonna atá ag tarlú … mar is ann a tharlóidh oiriúnú [den víreas]’.
Dúirt sé go bhfuil iarrachtaí ar bun i dtreo vacsaíní agus teiripeacha a fhorbairt do H5N1, agus leag sé béim ar an ngá atá le cinntiú go bhfuil an cumas ag údaráis sláinte réigiúnacha agus náisiúnta ar fud an domhain an víreas a dhiagnóiseadh.
• Más mian leat ríomhphost (email) a fháil leis na scéalta Gaeilge is fearr ar ExtraG.ie, ó Luan go hAoine, seol an focal ‘Tá’ chuig joeextragdotie@gmail.com
• Más mian leat tuilleadh eolais a fháil faoi conas do chuid Gaeilge a fheabhsú is féidir dul chuig Conradh na Gaeilge agus Foras na Gaeilge.
• Tá athbheochan na Gaeilge ar siúl faoi láthair, ar mhaith leat páirt a ghlacadh. Léigh beagán Gaeilge gach lá ar Extrag.ie
Bí ar an gcéad duine a léann an Nuacht is déanaí i nGaeilge, leis an gclúdach is fearr ar chúrsaí reatha, Siamsaíocht bhríomhar agus Spórt.
